scheiding en kinderen

Reactie van kinderen op een scheiding per leeftijdscategorie

Wanneer jullie besluiten om uit elkaar te gaan, heeft dit uiteraard allerlei gevolgen voor jullie zelf en jullie omgeving. Op onze pagina “het gesprek met jullie kinderen” is te lezen hoe en wanneer jullie hierover het beste het gesprek met jullie kinderen kunnen voeren. De reactie van kinderen op een scheiding, verschilt uiteraard per kind en ook per leeftijdscategorie. Om jullie enigszins voor te bereiden, hebben wij per leeftijdscategorie beschreven hoe kinderen in die leeftijd kunnen reageren op een scheiding. Ook geven we praktische tips voor jullie als ouders hoe je hiermee om kunt gaan.

0 tot 2 jaar

Kinderen die erg jong zijn, in de leeftijdscategorie van nul tot twee jaar, begrijpen niet wat er gebeurt tijdens een scheiding. Dit betekent echter niet dat zij er niets van meekrijgen; de spanningen voelen zij namelijk wel. Het kan zijn dat zij hierdoor meer gaan huilen of op een andere manier aandacht van jullie vragen.

Voor jullie jonge kind is het goed om zoveel mogelijk de bestaande rust en regelmaat te bewaren en plotselinge veranderingen zoveel mogelijk te vermijden.

3 tot 5 jaar

Jonge kinderen van drie tot vijf jaar kunnen denken dat de scheiding (voor een deel) door hen komt. Dit heeft twee oorzaken:

  • Kinderen zien zichzelf nog erg als het ‘middelpunt’ van alles wat er om hen heen gebeurt. Dit geldt vooral voor peuters, die nog geen ‘theory of mind’ hebben ontwikkeld. Dit is het vermogen om een idee te vormen van hoe anderen iets zien of beleven;
  • Door de schuld op zich te nemen proberen kinderen een soort controle te krijgen over de situatie. Dingen die buiten om hen heen gebeuren, waar ze geen enkele controle over hebben, zijn beangstigend. Door de schuld bij henzelf te leggen, krijgen ze ook het gevoel het weer te kunnen herstellen.

Het is belangrijk om vanaf het begin van de scheiding rekening te houden met dat jullie kind wellicht het gevoel heeft de schuld te zijn van jullie scheiding. Zorg dat jullie de kinderen niet betrekken bij de conflicten en leg ook expliciet uit dat de scheiding niet hun schuld is; scheiden is iets wat grote mensen doen, en waar kinderen geen invloed op hebben.

Ook bij deze leeftijd is het belangrijk bepaalde routines en rituelen vast te houden of nog te versterken. Dit zorgt voor een gevoel van stabiliteit en veiligheid, wat belangrijk is tijdens een scheiding, aangezien dit een onzekere tijd kan zijn.

6 tot 8 jaar

Vanaf de leeftijd van zes tot acht jaar beginnen kinderen enigszins te begrijpen wat een scheiding inhoudt en wat de consequenties ervan gaan zijn voor henzelf. Dit kan er voor zorgen dat zij er veel over gaan nadenken of piekeren. Ook bij deze leeftijd speelt soms het schuldgevoel, alsof zij de oorzaak zijn van de scheiding. Daarnaast kunnen kinderen in deze leeftijdsgroep ook fantaseren dat het vanzelf allemaal weer goed komt, om eigenlijk de realiteit en de pijn te vermijden.

Het is belangrijk om begrip te hebben voor jullie kinderen. Het kan helpen als je goed naar hen luistert en hen daarmee een gevoel van veiligheid geeft. Wees ook weer duidelijk over het feit dat zij geen invloed hebben op jullie scheiding en zeker geen schuld dragen. Ten slotte is het erg van belang om eventuele hoop die jullie kinderen voelen bij hen weg te nemen. Het is belangrijk dat jullie kinderen zich realiseren dat jullie niet meer bij elkaar komen. Wees daarom duidelijk en geef jullie kinderen geen (valse) hoop.

9 tot 12 jaar

Typerend voor de leeftijdscategorie van negen tot twaalf jaar is, dat het gedrag sterk kan verschillen per moment. Het ene moment kunnen zij zich heel opstandig opstellen en het andere moment juist heel hulpeloos. Dit komt doordat zij de situatie beter begrijpen en het verdriet dus sneller binnenkomt. Het gevoel van machteloosheid dat zij kunnen hebben, kan zich uiten in een intense boosheid. Soms zijn ze boos op beide ouders, maar soms ook op één van de ouders die zij zien als de veroorzaker. Ze zijn dan ook geneigd om snel partij te kiezen voor één van de ouders, uit een gevoel van loyaliteit die zij sterk ervaren.

Kinderen in deze leeftijd worden in sommige gevallen betrokken bij het conflict. Dit is niet goed voor de ontwikkeling van een kind. Ze kunnen bijvoorbeeld bijna dwangmatig voor anderen gaan zorgen of juist erg bazig of controlerend gedrag vertonen. Dit is een teken dat jullie kind mogelijk moeite heeft met de scheiding en de manier waarop dit loopt.

Het is van groot belang dat jullie als ouders jullie kinderen zoveel mogelijk ontlasten. Heb begrip voor de gevoelens van jullie kinderen en geef ook ruimte aan eventuele boosheid en verdriet. Zorg ervoor dat jullie kind geen partij hoeft te kiezen. Blijf je er bewust van dat jij de ouder bent en de verzorgende rol dient te hebben, en laat je kind deze rol niet voor jou vervullen.

12+

Voor pubers kan een scheiding extra moeilijk zijn. Pubers willen zich losmaken van het gezin en hun ouders en worden dan juist geconfronteerd met jullie problemen en conflicten. Het kan zijn dat jullie kinderen de ouderrol over proberen te nemen en heel bezorgd en verzorgend zijn over jullie. Met name pubers uiten niet altijd alle emoties in het bijzijn van hun ouders. Het kan zijn dat ze boosheid ervaren door de scheiding, maar in zichzelf gekeerd raken. Ook kan het zo zijn dat ze eigen gevoelens niet bij jullie durven te uiten, uit angst jullie te kwetsen of kwijt te raken.

Tips voor de omgang met pubers na de scheiding:

  • Je kunt oudere kinderen al wel wat meer vertellen over waarom jullie gaan scheiden, maar doe dit met mate; ook zij hoeven niet alles te weten. Dit kan voor hen onzekerheid en angst vergroten;
  • Zorg dat je samen op één lijn zit wat betreft afspraken over belangrijke zaken en regels over de kinderen. Als ze van jou om twaalf uur thuis moeten zijn en van je (ex-)partner pas om twee uur ‘s nachts, kunnen ze een voorkeur ontwikkelen voor de ouder die het makkelijkst is voor hen. Pubers hebben duidelijkheid nodig, naast een zekere mate van vrijheid;
  • Zorg voor continuïteit. Door hormonen, verliefdheden, onzekerheden en andere perikelen staat het leven van een puber toch al op z’n kop en dan komt daar nog eens een scheiding bovenop. Voor pubers is het daarom heel belangrijk dat er een zorgverdeling komt met zoveel mogelijk rust en regelmaat. Maak dus duidelijke afspraken en houd je hier ook aan;
  • Pubers zijn in staat om de pijn en frustratie te voelen die hun ouders bij een echtscheiding ervaren. Het lijkt dan heel aanlokkelijk om stoom af te blazen bij je kind, maar je kunt dit beter niet doen. Je mag natuurlijk wel iets van je eigen verdriet laten zien, maar toon óók dat je het wel redt. Stort dus je hart uit bij een vriend(in) of je ouders, maar niet bij je eigen kind. Een puber moet vooral met zijn eigen zaken bezig zijn en zich juist losmaken van de ouders.

Mochten jullie hulp willen bij het ouderschapsplan of hebben jullie vragen naar aanleiding van dit artikel, neem dan gerust contact met ons op.